Ոսւումնական նոյեմբեր

Ուսումնական նոյեմբեր
«Ճանաչենք մեր մեծերին»
Մխիթար Սեբաստացու գրական ժառանգությունը
Մխիթարյան կաթոլիկ միաբանության հիմնադիրը: Գիտնականը, կրոնական և հանրային գործիչը:
Մխիթարյանների դերը հայ մշակույթում:
Մխիթար Սեբաստացի- աշխատությունները
Սեբաստացի «Բառգիրք հայկազյան լեզվի»
«Բազմավեպ»
Ղևոնդ Ալիշան «Բազմավեպ»

Ծանոթացեք մեդիափաթեթին, կարդացեք, ընտրեք մեկ նյութ, գրավոր վերապատմեք:
Ես Մեդիփաթեթից ընտրեցի Մխիթար Սեբաստացի- աշխատությունները: 

Մխիթարյան  միաբանությունը 1703–16 թվերին  գործել է Հունաստանի Մեթոն բերդաքաղաքում, որը ենթակա էր Վենետիկի Հանրապետությանը: Միաբանությունը գործունեություն ծավալել է 2 ուղղությամբ՝ կրոնական-կաթոլիկական և հայագիտական-բանասիրական:Վատիկանի աջակցությունն ապահովելու նպատակով սկզբնական շրջանում թարգմանել ու հրատարակել են կաթոլիկական գրականություն: Զուգահեռաբար նախապատրաստել և տպագրել են հայագիտական աշխատություններ՝ հայ պատմիչների երկերի քննական բնագրեր, գրաբարի քերականությանը նվիրված ուսումնասիրություններ, արժեքավոր բառգրքեր, դասագրքեր, գեղարվեստական գրականություն:1732 թ-ին Սբ Ղազարում միաբանները հիմնադրել են վարժարան, որի նպատակը միաբանության գործունեությունը շարունակող սերունդ պատրաստելն էր: Այնուհետև Մխիթարյան վարժարաններ են բացվել Պադուայում, Վենետիկում, Կոստանդնուպոլսում, Տրապիզոնում, Ախալցխայում և այլուր: 1992 թ-ից Վենետիկի Մխիթարյանների կրթահամալիր է գործում նաև Երևանում:Սուրբ Ղազարում Մխիթար Սեբաստացին սեփական գրադարանի հիմքի վրա ստեղծել է մատենադարան, որը հետագայում եղել է նվիրատվություններով և գնումներով: Վենետիկի մատենադարանի ներկայիս ձեռագիր ֆոնդը 5 հազար  միավոր է, տպագիր ֆոնդը՝ շուրջ 100 հազար:Հայտնի է նաև Վիեննայի մատենադարանը, որտեղ պահվում է շուրջ:2600 գրչագիր մատյան:

Սեբաստացու կյանքն ու գործունեությունը, աշխատությունները. կարդալ, մեկնաբանել, արտահայտել կարծիք, ֆիլմեր, լրացուցիչ հետազոտական աշխատանք:

Ես մի փոքր կպատմեմ Մխիթար Սեբաստացու կյանքի,գործունեության,աշխատությունների և կմեկնաբանեմ իմ կարծիքը:Մխիթար Սեբաստացին գիտնական էր, մշակութային և եկեղեցական գործիչ, Մխիթարյան միաբանության հիմնադիրը: Ծնվել է Սեբաստիա քաղաքում 1676թ.-ի փետրվարի 17-ին և, ի պատիվ մանուկ Քրիստոսի կնքվել Մանուկ անունով։1685-1691թթ. սովորել է Սեբաստիայի Սուրբ Նշան վանքում, որտեղ էլ Մխիթար անունով սարկավագ է օծվել։ Դեռ վաղ տարիքում մտադրվել է հիմնել կրոնական միաբանություն հայ ժողովրդի հոգևոր և իմացական կարիքները հոգալու համար:1692թ. Մխիթարն այցելել է Սուրբ Էջմիածին, հետո անցել Սևանա կղզի, ուր նրան հայտնվել է Աստվածամոր տեսիլքը։ Տեսիլքի ազդեցության տակ ամրապնդվել է միաբանություն հիմնելու որոշումը: 1703թ. մեկնել է վենետիկյան իշխանությանը ենթարկվող Մորեա թերակղզի և միաբանության վայր ընտրել Վենետիկին ենթակա Մեթոն բերդաքաղաքը: Այստեղ էլ ստանալով Պապի աջակցությունը՝ հիմնել է Սուրբ Անտոն Աբբայի միաբանությունը («Մխիթարյան» է կոչվել Մխիթար Սեբաստացու մահից հետո՝ 1749թ.-ից)։ Խուսափելով թուրքական առաջիկա հարձակումից` Մխիթար Սեբաստացու միաբանությունը 1715թ. տեղափոխվել է Վենետիկ:1717թ. Վենետիկյան Սենատը Սուրբ Ղազար կղզին անժամկետ հանձնել է Մխիթարին և իր միաբաններին։ Այստեղ Մխիթար Սեբաստացին իր գծագրերով կառուցել է վանք, եկեղեցի և օժանդակ շինություններ: Համառ ու հետևողական գործունեություն է ծավալել`   պատրաստելու միաբանական այնպիսի գործիչներ, որոնք ընդունակ լինեն լուսավորություն տարածել հայ ժողովրդի լայն խավերի մեջ:Միաբանությունը 1772թ. երկփեղկվել է, և միաբանների մի խումբ 1811թ. հաստատվել է Վիեննայում: Մխիթարյան միաբանության երկու ճյուղերն էլ հրատարակել են բազմաթիվ հայագիտական աշխատություններ և հիմնել կրթարաններ։Վենետիկի Մխիթարյանների տնօրինության տակ մինչև այսօր գործում է Սամվել-Մուրադյան վարժարանը (Ֆրանսիա), Մուրադ-Ռափայելյան վարժարանը (Իտալիա), Բուենոս-Այրեսի և Հալեպի Մխիթարյան վարժարանները:

  

Սովորողի ընտրությամբ արվող լրացուցիչ ուսումնական աշխատանք
                                              
                                               Աստվածաշունչ

Աստվածաշունչը Աստծու ստեղծագործության պատմությունն է: Այնտեղ ամփոփված են անհիշելի ժամանակներից եկող կյանքի փիլիսոփայությունը, մարդկանց կուտակած վիթխարի կենսափորձը, տիեզերքի և աշխարհի արարման ու պատմական անցքերի վերաբերյալ մեր նախնիների պատկերացումները: Սուրբ գրքի առանձին մասերը կամ գրքերը շուրջ 4 տասնյակ հեղինակներ գրել են 1500 տարվա ընթացքում: Աստվածաշունչը կազմված է Հին և Նոր կտակարաններից:Հին կտակարանը պարունակում է 48 գիրք և գրվել է Հիսուս Քրիստոսի ծննդից առաջ: 


Հին կտակարանը բաժանվում է 4 հիմնական մասերի՝ Օրենք, որը պարունակում է Հնգամատյանը (Մովսեսի հինգ գրքերը), Պատմական գրքերը, Մարգարեներ և Իմաստասիրական մատյաններ: Հին կտակարանն արարչագործության մասին  է. սկզբում Աստված արարել է տիեզերքը`   երկինքն ու երկիրը, ծովն ու ցամաքը, բուսական և կենդանական աշխարհները, ապա՝ առաջին մարդկանց՝ Ադամին ու Եվային, նրանց բնակեցրել դրախտում: Ադամը և Եվան, հետևելով չարի (սատանայի) խորհրդին, մեղանչել են Աստծու դեմ և արտաքսվել դրախտից: Առաջին մեղքի հետևանքով մարդը դարձել է մահկանացու և ավելի ու ավելի հեռացել Աստծուց: Հին կտակարանում խոսվում է  մարդու հետ Աստծու ուխտի մասին, Փրկչի մասին, ով պիտի փրկեր մարդկությանը չարի տիրապետությունից: Փրկչագործությունն Աստվածաշնչի առանցքային թեման է, որով կապակցվում են Հին և Նոր կտակարանները: Հին կտակարանի գրեթե բոլոր գրքերում՝ մարգարեություններում, սաղմոսներում, խոսվում է Փրկչի գալստյան մասին: Նոր կտակարանը գրվել է Քրիստոսի ծննդից հետո՝ առաջին դարում, որով սկսվել է մեր թվականությունը:Նոր կտակարանում՝ Մատթեոսի, Մարկոսի, Ղուկասի, Հովհաննեսի Ավետարաններում, պատմվում է Փրկչի՝ Տեր Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան, կյանքի, վարդապետության և զոհաբերության մասին: Հիսուս Քրիստոսին աստվածային հղությամբ ծնել է Սուրբ Կույս Մարիամը: Հիսուսն իր վրա է վերցրել ամբողջ մարդկության մեղքը և խաչվել`   հաղթելով սատանային:Տիրոջ փրկությամբ մարդկությունը միացավ ստեղծողին՝ Արարչին: Հիսուս Քրիստոսի հրաշափառ Հարությունից հետո նրա աշակերտները՝ առաքյալները, տարածեցին Քրիստոսի փրկության ավետիսը՝ բարի լուրը:Նոր կտակարանում են զետեղված նաև առաքյալների նամակները, որտեղ ամփոփված է Տիրոջ խոսքը՝ ուղղված քրիստոնյաներին, նաև Հայտնությունը, որտեղ պատմվում է աշխարհի վախճանի մասին:Հին կտակարանը գրված է հին եբրայերենով, մասամբ՝ արամերենով, Նոր կտակարանը՝ հիմնականում հին հունարենով: Աստվածաշունչը թարգմանվել է աշխարհի գրեթե բոլոր լեզուներով: Հայերեն թարգմանվել է V դարում՝ գրերի գյուտից անմիջապես հետո:  Թարգմանել են Սահակ Պարթևն ու Մեսրոպ Մաշտոցը և նրանց աշակերտները: Աստվածաշնչի  հայերեն թարգմանությունն այնքան բարեխիղճ ու կատարյալ է, որ ֆրանսիացի գիտնական Լա Կրոզը (1661–1719 թթ.) համարել է «Թագուհի թարգմանությանց»: 

Գործնական քերականություն
Նոյեմբերի 6- 11

Գործնական քերականություն
Մայրենի լեզու 7 – 8
175,176, 172, 177,180

1Առաջադրանք 175

Կապույտ- կապտագույն, լուրթ, ծավի, մավի, ծովագույն, կապուտակ, կապտորակ, կապտաթույր, կապտաժեռ, կապտերանգ, կապուտկեկ, կապտավուն
Կարմիր-կարմրերանգ, կարմրագունակ, ալ, բոսոր, բոսորագույն, հրագույն, արնագույն, ատրագույն, բոցագույն, շառագույն, կափ-կարմիր, կաս-կարմիր
Կանաչ-Կանանչ, կանաչագույն, կանաչերանգ, կանաչորակ, կանաչկեկ, կանաչավուն Iբաց կսա-կանաչ, կափ-կանաչ
Դեղին-Դեղնագույն, խարտիշագույն, շիկագույն, դեղձանագույն, դեղնաթույր, դեղներանգ. դեղնաժեռ, դեղնաշորթ, դեղնորակ, դեղնավուն քդեղինին
Սպիտակ- ճերմակ, սպիտակագույն, ճերմակագույն, սպիտակաթույր, ճերմակաթույր, ճերմակորակ, սպիտակավուն, ճերմակավուն (սպիտակին մոտ7, կաթնագույն, կաթնաթույր, ձյունագույն, ձյունաթույր, ձյուներանգ, ձյունասպիտակ, ձյունաճերմակ, ճյւպ-ճերմակ ամբողջապես), (հնց.) սպիտակաթորմի, սպիաակահեղց
Սև- Սևագույն, սևաթույր, սևորակ, սևավուն, սևկեկ, սևաթորմի, սևաթուխ, սևահեղց, սևասև, սևուլիկ, թուխ, թխագույն, թխավուն, թխաթույր, թխորակ, թխատիպ, թխակերպ, մրագույն, մթագույն, ածխագույն
Մոխրագույն-Գորշ, գորշագույն,մողոշիկ, մրեժ:

2.Առաջադրանք 176


Մի օր Փարսին ալյուր,ջուր,հաղարջ,սալոր,շաքար ու համեմունքներ վերցրեց և որոշեղ պատրաստել խմորեղեն:Որկու ոտնաչափ երկարությամբ և երեք ոտնաչափ հաստությամբ թխվածք պատրաստեց,որն անշուշտ արտակարգ խմորեղեն էր:Փարսին խմորեղեն դրեց վառարանի մեջ:Նա հնարավորություն ուներ օգտվելու վառարանից:Թխվածքը եփվում էր և սկսեց ախորժալի  հոտ տարածել:Փարսին ցանկացավ ուտել այդ խմորողենը:Այդ պահի անմարդաբնակ կղզուց մի կենդանի հայտվեց:Նա եկել էր կղզու խորքից դուրս եկավ մի Ռնգեղջյուր:Նա ուներ՝եղջյուր քթին,խոճկորային աչքերով  ու անկիրթ շարժուձև:

3.Առաջադրանք 177


Վերջին կատարված դեպքից հետո աղջիկը,երես չուներ դասարան մտնելու:
Երեսի վրայի վնասվածքները անցնելու համար դեռ շատ ժամանակ կար:
Վարդանն ընկնում է և ողջ երեսը հողին զարկում վիրավորում։

4. Առաջադրանք 172



Հպարտանալ ընկերներով,հպարտանալ ծնողներով,հպարտանալ քրոջով,հպարտանալ հայրենիքով:
Կարոտել ծնողներին,կարոտել հողը,կարոտել ջուրը,կարոտել ընկերներին,կարոե քրոջը,կարոտել արևը,կարոտել հայրենիքը:
Սիրել ծնողներին,Սիրել ընկերներին,սիրել քրոջը,սիրել ջուրը,սիրել հայրենիքը,սիրել հողը

5.Առաջադրանք 180


Նարեկը գոռգռալով և բարկանալով էր խոսում:
Արենը  լուցկիով վառել  էր կնոջ դեմքը:
Ահռելի անձրևից հետո որոտից պայթում էր երկինքը:
Երբ տղան չի կատարում տնային առաջադրանքները,ուսուցիցը պարկանում էր:
Վերջին դեպքից հետո,բոլոր կասկածները փարատվեցին:
Խնջույքից հետո երեկոյան հազիվ տեղ  հասանք:
Մայր ու որդի կեսօրից մինչև երեկո  զբոսնում էին:




Նախագիծ «Մուշեղ Գալշոյան»
Ինչու՞  կանչ,  մեկնաբանեք և հիմնավորեք ձեր ասելիքը:

Պատմվածքը կոչվում էր <<Կանչ>>,որովհետև նրանց պատանեկության սերը  մնացել էր նրանց մեջ,և անգամ մեծանալու հետ չեր այրվել:Զորոն բաժանվեղ իր կնոջից այն  նրա համար,որովհետև նրան կանչում էր նախկին սերը:

Գտեք և բարձրաձայն կարդացեք ձեզ դուր եկած հատվածները:

Մատղաշները ծանոթանում էին աշխարհի ու գարնան հետ, իսկ Զորոն՝ տասը-տասնմեկ տարեկան մի տղա կար՝ Զորոն կանգնած կապտաժեռ վեմին՝ պարսատիկը թափով պտտում էր, վը՜ժժ-վըժժ, և քարեր էր շպրտում դեպի ձորը: Հետաքրքիրը հենց այդ էր. Քարը սույլ ու թափով հասնում էր մինչև ձորը, իսկ ձորի վրա ուղեծիրը մեկեն կոտրվում էր, և քարը՝ քանց զարկված ագռավ, թպրտալով ընկնում էր ձորը:
 Բանջար հավաքող աղջիկների նախշուն բույլքը վետվետում էր լանջն ի վեր:Զորոն նորից պատմեց: — Ըբը՜… Մարաթուկ կնքեց իմ սերն ու էն օրից չուրի էսօր էդ սուրբ մեղք մեջ իմ հոգուն է, Ալե՛… Ելի՛ ու քու գոտին ժրե՛ ու էրթանք, իմ հոգին: — Ո՞ւր,- զարմացած նայեց պառավը: — Կհարցնե՝ ո՞ւր… Ըբը էսքան հեքիաթ ո՞ւմ համար էր, Ալե՛, ելի՛, ու հետ իրար էրթանք մեր գեղ: Իմ քոչից բաժանվեցի ու բաժանվեցի, քանի մի տարվա կյանք է մնացե՝ հետ իրար ապրինք ու թող Մարաթուկի սրտով էղնի: — Խելա՞ռ է,- ափն ի շուրթ՝ մեկուսի ասավ պառավը և ակամա փորձեց գինին վերցնել Զորոյի դիմացից: — Չէ՜, գինին չէ՜ … Գինին էստեղ ի՞նչ մեղք ունի, գինին չէ, Ալե՛, է՛ս է,- ափը դրեց սրտին,- էս է, իմ հոգին, էս է… էն խորոտ հեքիաթն ո՞ւմ համար էր, Ալե: էլ ինչի՞ էն լուս-առավոտ ծնվեց-եկավ աշխարհք, թե ես ու դու մեր գլուխ հետ իրար չդնինք մեկ բարձի… Թե՝ չպիտի լինի… թե՝ չպիտի լիներ, էն կապույտ առավոտը ինչո՞ւ ծնվեց, թե Զորոն էդ առավոտ իր պստիկ, նախշուն Ալեին պետք է գտներ ու իրիկուն չեկած՝ կորցներ, էդ լույս- առավոտը ինչո՞ւ եղավ, Ալե … Եղավ, որ գար էս մեղավոր աշխարհի մեղքը ավելացներ ու էրթա՞ր, եղավ, որ գար դաղեր Զորոյի հոգին ու էրթա՞ր, որ Զորոյին ասեր, թե աշխարհում էսպես-էսպես անուշ բա՞ն կա, ասեր ու էրթա՞ր, Ալե… Երա՞զ էր… Խորոտիկ հեքիաթ էր… Չէ. էն լույս-առավոտը եղել է ու կա: 
- Քեռի Զորոն քեզ հետ է, մա՛… Նստի՛ր քեռի Զորոյի մոտ: Իսկ մայրը դժվարանում էր ոտքի ելնել: Տղան օգնեց մորը, բերեց քեռի Զորոյի կողքին նստեցնելու: -Յա՜, Մարաթուկ:- Զորոն ոտքի կանգնեց ու պառավին գիրկն աոավ: Հետո պառավը դեմքը սեղմել էր ծերունու կրծքին, իսկ Զորոն խոնարհել էր գլուխը, այտը հպել Ալեի մազերին և շեղ ու կիսախուփ նայում էր պատուհանից դուրս ու երգեցիկ կանչում. -Ալեե՜ե… Ալե, իմ հոգին, Ալեեեե՜…